ਫੋਨ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਗੇ, ਸਿਰਫ਼ Neuralinks ਹੋਣਗੇ

 ਇਹ ਗੱਲ ਅੱਧੀ-ਅਸਲ ਤੇ ਅੱਧੀ-ਭਵਿੱਖੀ ਹੈ। ਹਾਂ, ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਐਲੋਨ ਮਸਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਦਿਨ “ ਫੋਨ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣਗੇ, ਸਿਰਫ਼ Neuralinks ਹੋਣਗੇ।” ਪਰ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹਨ। ਹੇਠਾਂ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਲੇਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ (possibilities), ਖਤਰੇ (risks), ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ।

Neuralink ਅਤੇ “ਫੋਨ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣ” ਦਾ ਮਤਲਬ

1. ਕੀ ਐਲੋਨ ਮਸਕ ਨੇ ਇਹ ਕਿਹਾ?

ਮਸਕ ਨੇ X (ਪਹਿਲਾਂ Twitter) ‘ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:

> “In the future, there will be no phones, just Neuralinks.” 

ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ Neuralink ਦੀ ਬ੍ਰੇਨ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਟਰਫੇਸ (BCI) ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਫੋਨ ਦੀ ਥਾਂ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਮਾਦਰੀ (medium) ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੇਖਦੇ ਹਨ। 

ਉਹ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਸੋਚਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੰਪਿਊਟਰ ਜਾਂ ਡਿਵਾਈਸ ਕਾਬੂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ — ਮਤਲਬ “ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣਾ।” 

2. Neuralink ਕੀ ਹੈ?

Neuralink ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਹੈ ਜੋ ਬ੍ਰੇਨ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਟਰਫੇਸ (BCI) ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ — ਮਤਲਬ ਇੰਪਲਾਂਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਚਿਪ ਜੋ ਮਨ ਦੇ ਸਿਗਨਲ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲਿਖ ਸਕਦੇ ਹਨ। 

ਮਿਸ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਹੈ ਜੋ ਪੈਰਾ ਲਾਈਜ (paralysis) ਜਾਂ ਅਸੀਮ ਕੁਸ਼ਲਤਾ (severe disability) ਵਾਲੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਸੋਚ ਕੇ ਕੁਰਸਰ ਘੁਮਾਉਣ ਜਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਵਰਤ ਸਕਣ। 

ਮਸਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਕਨੀਕ “ਟੈਲੀਪੈਥੀ” ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ — ਯਾਨੀ ਮਨ-ਆਧਾਰਿਤ ਸੰਚਾਰ। 

ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤੀਜੇ ਮਨੁੱਖੀ ਇੰਪਲਾਂਟ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਚੀਪ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ (ਜਿਆਦਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਡ, ਬੈਟਰੀ ਲਾਈਫ)। 

ਉੱਥੇ ਇਹ ਵੀ ਯੋਜਨਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦੂਜੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਚੀਪ ਲਿਆਉਣੀ ਜਾਵੇ — ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ਬਲਾਈਂਡਨੈੱਸ (ਤਾ ਕਿ ਅੰਨ੍ਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਫਿਰ ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾ ਸਕੇ)। 

ਇਹ ਸੰਭਾਵਨਾ ਕਿੰਨੀ ਹਕੀਕਤ ਹੈ?

ਮਸਕ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਹੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ — ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲੇ ਜੀਵਨ (ਚਲਦਾ ਫੋਨ ਮਾਡਲ) ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਉਣਾ ਕਾਫ਼ੀ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਹੈ:

1. ਤਕਨੀਕੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ

BCI ਇੰਪਲਾਂਟ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਮਨ ਦੇ ਸਿਗਨਲ ਹਰ ਵਕਤ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ — “ਸ਼ੋਰ” (noise) ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇੰਟਰਫੇਸ ਨੂੰ ਗਲਤ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣੀਆਂ ਪੈ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਚਿਪ ਨੂੰ ਬੈਟਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਜਿਆਦਾ ਪਾਵਰ ਖਪਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਜ਼ਰੂਰਤਮੰਦ ਨਵੀਨੀਕਰਨ (ਅੱਪਡੇਟ) ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ।

ਇੰਪਲਾਂਟ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਅਤੇ ਆਈਨੀ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰਾ ਲੋੜੀਂਦੀ ਹੈ — ਇੰਹੀਂ ਕਾਰਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ “ਗੈਜਿਟ” ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਹੈ।

2. ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ

ਪਹਿਲੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, Neuralink ਦੇ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ਦਾਰ ਇੰਪਲਾਂਟ ਵਿਚ ਕੁਝ ਫੀਡਬੈਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਡਿਵਾਈਸ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਦਿਮਾਗ ਤੋਂ ਹਟਣ (ਰੇਟ੍ਰੈਕਟ) ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵੀ ਹੋਈ ਸੀ। 

ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸਾਇਕੋਲੋਜੀਕਲ ਅਤੇ ਫਿਜ਼ੀਕਲ ਪ੍ਰਭਾਵ (ਜਿਵੇਂ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਆਨੰਦ, ਮਾਨਸਿਕ ਤਣਾਅ) ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਣ ਲਈ ਅਜੇ ਬਹੁਤ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਯੂਜ਼ਰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਸੀ ਅਤੇ ਹੈਕਿੰਗ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ — ਜੇ ਇੰਪਲਾਂਟ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਲੀਕ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਰੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਗੰਭੀਰ ਨਤੀਜੇ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ।

3. ਵਿਆਪਕਤਾ ਅਤੇ ਕਬੂਲਿਆਤ

ਸਭ ਲੋਕ ਇੱਥੇ “ਚਿਪ ਪਾਉਣਾ” ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ — ਵਿਆਪਕ ਸਮਾਜਿਕ ਉਚਾਰਣਾ, ਨੈਤਿਕ ਚਿੰਤਾ, ਦਮਾਗ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਆਦਿ ਮੁੱਦੇ ਹਨ।

ਕੀ ਇਹ ਸਸਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਮਸਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ “ਉਪਭੋਗਤਾ ਗੈਜਿਟ” ਵਰਗੀ ਕਿਮਤ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ। 

ਨਿਯਮਕ (regulatory) ਅਨੁਮਤੀਆਂ — ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵੈਜ਼ `'health’ (ਸਿਹਤ) ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਬਣਾਇਆ ਜਾਏ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।

4. ਮਨੁੱਖੀ ਲਾਭ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖੀ ਮਾਡਲ

ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਤਕਨੀਕ ਬੇਹੱਤ ਉਪਯੋਗੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਜੋ ਗੰਭੀਰ ਅੰਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ (ਪੀੜਤ) ਹਨ — ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸੋਚ ਕੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕਾਬੂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ, ਇਹ “ਟੈਲੀਪੈਥੀ” ਜਾਂ “ਮਨ-ਅਧਾਰਿਤ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ” ਦੇ ਮਾਡਲ ਤੱਕ ਵਧ ਸਕਦੀ ਹੈ — ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਯੁੱਗ ਆ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਕੁਝ ਦੂਰਗਾਮੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਿ ਵਿੱਚ, ਮਨ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਟਰਫੇਸ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਇਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਖ਼ਰਕਾਰ “ਡਿਵਾਈਸ” ਅਤੇ “ਦਿਮਾਗ” ਦੀ ਹੱਦ ਧੁੰਧਲੀ ਹੋ ਜਾਵੇ — ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਇੰਸ-ਫਿਕਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦਿੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨਤੀਜਾ (ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ)

ਹਾਂ, ਮਸਕ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਸਿਧਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਲੈ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪਰ, ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਫਲ ਹੋਣਾ ਇੱਕ ਪਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ — ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨੀਕੀ, ਸੁਰੱਖਿਆ, ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਹਨ।

ਇਸ ਲਈ, “ਫੋਨ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਣ” ਇੱਕ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਹਕੀਕਤੀ ਰੂਪ ਅਜੇ ਭਰਪੂਰ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ — ਕਮ-ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਭਵਿੱਖੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਿ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਤੁਰੰਤ ਹਕੀਕਤ।

ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ