🌹 *ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ — ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਅਮਰ ਯੋਧਾ* 🌹

 🌹 *ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ — ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਅਮਰ ਯੋਧਾ* 🌹

ਸੂਰਬੀਰ ਯੋਧੇ ਨਵੇਂ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਣ ਲਈ ਕਦੇ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਡਰਦੇ।

💥🌸🌼🌻🌹🌴🌴🌙☀️🌹

ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅਮਰ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ *ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ* ਦਾ ਨਾਮ ਸੋਨੇ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਉਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਧਨੀ ਸਨ, ਸਗੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰੇਰੀ ਵੀ ਸਨ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਫਲ ਕਿਸਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਅਸਲ ਹੱਕ ਕਾਸ਼ਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ — ਇਹ ਕਦਮ ਉਸ ਸਮੇਂ ਬਿਲਕੁਲ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜਾਤੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬਰਾਬਰੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ। ਦਲਿਤਾਂ ਅਤੇ ਨੀਵੀਂ ਜਾਤਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਪਦਵੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ — ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਰਹੰਦ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣਾਇਆ, ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਚੌਧਰੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ, ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਉਦਾਸੀ ਸਭ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਨਮਾਜ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਪੂਰੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੀ; ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਪੰਦਰਾਂ ਹਜ਼ਾਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੜਾਈ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਜਾਂ ਕੌਮ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਜਾਬਰ ਹਾਕਮਾਂ ਦੇ ਜੁਲਮਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ।

ਬਾਬਾ ਜੀ ਨੇ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਨਹੀਂ ਚਲਾਏ; ਸਗੋਂ *ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ* ਅਤੇ *ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ* ਦੇ ਨਾਮਾਂ ਵਾਲੇ ਸਿੱਕੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ — ਇਹ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਆਦਰ ਦਾ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੀ।

ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਜਨਮ 27 ਅਕਤੂਬਰ 1670 (ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ 16 ਅਕਤੂਬਰ) ਨੂੰ ਜੰਮੂ ਦੇ ਪੁੰਛ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਾਮਦੇਵ ਰਾਜਪੂਤ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਮੁੱਢਲਾ ਨਾਮ *ਲਛਮਣ ਦੇਵ* ਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ *ਲਛਮਣ ਦਾਸ* ਅਤੇ ਫਿਰ *ਮਾਧੋਦਾਸ* ਨਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਏ।

15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੈਰਾਗੀ ਜੀਵਨ ਅਪਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ‘ਨਾਦੇਂੜ’ ਵਿਖੇ 18 ਸਾਲ ਆਸ਼ਰਮ ਬਣਾਕੇ ਬਿਤਾਏ। 1708 ਵਿੱਚ ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੇਟ *ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ* ਨਾਲ ਹੋਈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰੁਖ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਵਾਲ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ — *"ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾ ਬੰਦਾ ਹਾਂ, ਹੁਕਮ ਕਰੋ, ਸੇਵਾ ਬਖ਼ਸ਼ੋ।"*

ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ *ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ* ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚਲ ਰਹੇ ਜੁਲਮਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲੜਾਈ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਪੰਜ ਸਿੰਘਾਂ — ਭਾਈ ਵਿਨੋਦ ਸਿੰਘ, ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਕਾਹਨ ਸਿੰਘ, ਬਾਜ ਸਿੰਘ ਤੇ ਰਾਮ ਸਿੰਘ — ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭੇਜਿਆ।

ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਤੇ ਉਦਾਸੀ ਸਭ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਜਿੱਤ ਸਰਹੰਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਨ — ਜਿਸ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਵਾਈ ਸੀ — ਨੂੰ 1710 ਦੇ ਚੱਪੜਚਿੜੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।

ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੋਨੀਪਤ, ਸਮਾਣਾ, ਘੁਮਾਣ, ਸ਼ਾਹਬਾਦ, ਕਪੂਰੀ ਤੇ ਸਢੌਰੇ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਕੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ।

ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ *ਲੋਹਗੜ੍ਹ* ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾਇਆ। 1710 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ ਨੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀਆਂ ਨੇਵਾਂ ਹਿਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ।

ਹਾਲਾਂਕਿ 4 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਲੋਹਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ 5 ਹਜ਼ਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ 60 ਹਜ਼ਾਰ ਦੀ ਫੌਜ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ 10 ਦਸੰਬਰ 1710 ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਕਿ “ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਮਿਲੇ, ਉਸਦਾ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।”

ਬਾਬਾ ਜੀ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬੀਬੀ *ਸ਼ੁਸ਼ੀਲ ਕੌਰ* ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰ *ਅਜੈ ਸਿੰਘ* ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਆਖਿਰਕਾਰ ਗੁਰਦਾਸ ਨੰਗਲ ਦੀ ਗੜੀ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਭਾਰੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 7 ਦਸੰਬਰ 1715 ਨੂੰ ਉਹ 741 ਸਿੱਖਾਂ ਸਮੇਤ ਗਿਰਫਤਾਰ ਹੋਏ।

9 ਜੂਨ 1716 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦਈ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਜੈ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਧੜਕਦਾ ਦਿਲ ਬਾਬਾ ਜੀ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਧੱਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ — ਇਹ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਦਰਦਨਾਕ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ *ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ* ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਕੁਖੋਂ ਪੁੱਤਰ *ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ* ਦਾ ਜਨਮ 1715 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਮੁਗਲ ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਬੀਬੀ ਸ਼ੁਸ਼ੀਲ ਕੌਰ ਵੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਈ।

ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਨਿਆਂ ਤੇ ਸਮਾਨਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿਰਫ਼ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦਰਸ਼ਨ ਨਾਲ ਵੀ ਇਨਕਲਾਬ ਲਿਆਂਦਾ — ਉਹ ਇਨਕਲਾਬ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਹਰੇਕ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ।