ਜਤਿੰਦਰ ਮੁਕਰਜੀ (ਬਾਗਾ ਜਤਿਨ) – ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਮਹਾਨ ਯੋਧਾ

ਪਰਿਚਯ

10 ਸਿਤੰਬਰ 1915 ਦਾ ਦਿਨ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਨ **ਜਤਿੰਦਰ ਨਾਥ ਮੁਕਰਜੀ**, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ “ਬਾਗਾ ਜਤਿਨ”(ਬਾਘ ਵਰਗਾ ਜਤਿਨ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਗਦਰ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਯੁਗਾਂਤਰ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ। ਆਪਣੀ ਅਟੱਲ ਹਿੰਮਤ, ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਵਨਾ ਕਰਕੇ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਬਣੇ।

ਜਨਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ

ਜਤਿੰਦਰ ਨਾਥ ਮੁਕਰਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 7 ਦਸੰਬਰ 1879 ਨੂੰ ਕੁਸ਼ਟੀ (ਨਾਦੀਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਬੰਗਾਲ, ਅੱਜਕੱਲ੍ਹਾ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਇੱਕ ਸੰਸਕਾਰੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸਨ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ, ਸ਼ਾਰੀਰੀਕ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਸਾਹਸ ਦੇ ਗੁਣ ਸਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਇਕ ਬਾਘ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ “ਬਾਗਾ ਜਤਿਨ” ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ।

ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ

ਜਤਿੰਦਰ ਮੁਕਰਜੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ **ਯੁਗਾਂਤਰ ਪਾਰਟੀ** ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਗੁਪਤ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨ ਸੀ। ਇਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੰਤਵ ਸੀ – ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ ਰਾਹੀਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨਾ।

ਜਤਿਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਗਦਰੀ ਆਗੂਆਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਨੂੰ “ਜਰਮਨ ਯੋਜਨਾ” (German Plot) ਕਿਹਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰ ਲਿਆ ਕੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਗਾਵਤ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।

ਗਦਰ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਯੋਜਨਾਵਾਂ

1915 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਤਿੰਦਰ ਮੁਕਰਜੀ ਅਤੇ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਹੇ ਭਾਰਤੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਬਗਾਵਤ ਲਈ ਉਕਸਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਉਦੇਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਿਰਾਇਆ ਜਾਵੇ।

ਬਾਲੇਸਵਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਸ਼ਹਾਦਤ

10 ਸਿਤੰਬਰ 1915 ਨੂੰ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੇ **ਬਾਲੇਸਵਰ** ਨੇੜੇ “ਚਸ਼ਕਾ” ਨਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਜਤਿੰਦਰ ਮੁਕਰਜੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਹੋਇਆ।

ਜਤਿਨ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ ਆਏ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਡਿਲਿਵਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਰੰਤੂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖੁਫੀਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਲਿਆ। 10 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਲੜਾਈ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਤਿੰਦਰ ਨੇ ਬੇਹੱਦ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਮੋੜ ਲਿਆ। ਉਹ ਭਾਰੀ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਏ, ਪਰ ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਹਾਰੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਫੌਜ ਅੱਗੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ।

ਜਤਿੰਦਰ ਮੁਕਰਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ

* ਬਾਗਾ ਜਤਿਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨਾਲ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ **ਆਜ਼ਾਦੀ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

* ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਗਦਰ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਮਿਲੀ।

* ਜਤਿਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਲਿਦਾਨ, ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ ਦੀ ਅੱਗ ਪ੍ਰਜਵਲਿਤ ਕੀਤੀ।

 ਨਿਸਕਰਸ਼

ਜਤਿੰਦਰ ਨਾਥ ਮੁਕਰਜੀ, ਯਾਨੀ ਬਾਗਾ ਜਤਿਨ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਹ ਮਹਾਨ ਸੂਰਮੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਰ ਪਲ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ 10 ਸਿਤੰਬਰ 1915 ਨੂੰ ਹੋਈ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਅੱਜ ਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰ ਦੇਸ਼ਭਗਤ ਨੌਜਵਾਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ।

ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ