ਜਿਉਦਾਰਨੋ (ਫਿਲੀਪੋ) ਬਰੂਨੋ: ਇਕ ਮਹਾਨ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਚਾਰਕ

ਜਨਮ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ

ਜਿਉਦਾਰਨੋ (ਫਿਲੀਪੋ) ਬਰੂਨੋ ਦਾ ਜਨਮ 1548 ਵਿੱਚ ਇਟਲੀ ਦੇ ਨੈਪਲਜ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਨੋਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜਿਓਵਾਨੀ ਬਰੂਨੋ ਫੌਜੀ ਸਨ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਰੂਨੋ ਨੇ ਅਦਭੁਤ ਬੁੱਧੀਮਾਨੀ ਅਤੇ ਜਿਗਿਆਸਾ ਦਰਸਾਈ। ਮੁੱਢਲੀ ਪੜਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਨੈਪਲਜ਼ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਲੈਕਚਰ ਸੁਣਨ ਵਾਸਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਾਂ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਤਿਆਗ

ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ, ਬਰੂਨੋ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਵਲ ਵਧਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜਤਾਈ ਅਤੇ 1565 ਵਿੱਚ ਉਹ ਡੋਮੀਨੀਕਨ ਮਠ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। 1572 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਚਰਚ ਦਾ ਪਾਦਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਪਰ, ਬਰੂਨੋ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਵਸਥਾ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ ਸਨ। 1576 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਉੱਤੇ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਚਰਚ ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਚਾਰ ਰਖਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਗੇ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਸ਼ਾਂ ਕਾਰਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਮ ਜਾਣਾ ਪਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਚਰਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।

ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ

ਚਰਚ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਰੂਨੋ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਫਰਾਂਸ, ਇੰਗਲੈਂਡ, ਜਰਮਨੀ, ਅਤੇ ਸਵੀਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। 1581-1583 ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗ੍ਰੰਥ ਲਿਖੇ। ਉਸ ਨੇ ਨਿਕੋਲਸ ਕਾਪਰਨੀਕਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਧਰਤੀ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬਰੂਨੋ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਅਸੀਮ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਣਗਿਣਤ ਗ੍ਰਹਿ ਤੇ ਤਾਰੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ।

ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ

ਜਿਉਦਾਰਨੋ ਬਰੂਨੋ ਨੇ 30 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਗ੍ਰੰਥ ਲਿਖੇ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:

1. ਬੁੱਧਵਾਰ ਰਾਤਰੀ ਭੋਜਨ - ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਕਾਪਰਨੀਕਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਕੀਤੀ।

2. ਕਾਰਨ, ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਏਕਤਾ - ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਨਵੀਨ ਸਿਧਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ।

3. ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਅਸੀਮਤਾ - ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਰੂਨੋ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਅਪਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਸੰਸਾਰ ਹਨ।

ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਅਤੇ ਮੌਤ

1591 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪਾਦਰੀ ਦੇ ਸੱਦੇ 'ਤੇ, ਬਰੂਨੋ ਇਟਲੀ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। 23 ਮਈ 1592 ਨੂੰ, ਚਰਚ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਵੀਨਿਸ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ। ਅੱਠ ਸਾਲ ਤਕ ਰੋਮ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਤਹਿਖਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਕੈਦ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਬਰੂਨੋ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਹਟ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਰਿਹਾ। 20 ਜਨਵਰੀ 1600 ਨੂੰ, ਉਸ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ। 17 ਫਰਵਰੀ 1600 ਨੂੰ, ਰੋਮ ਦੇ ਮਾਰਕਿਟ ਚੌਂਕ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਖੰਭੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਜੀਵਂਦੇ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਮੌਤ ਤੱਕ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਲਈ ਲੜਦਾ ਰਿਹਾ।

ਪਛਤਾਵਾ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ

ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੇ ਬਰੂਨੋ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੁਲਾਇਆ। 20 ਜਨਵਰੀ 2000 ਨੂੰ, ਚਰਚ ਦੇ ਪੋਪ ਜੌਨ ਪੌਲ ਦੂਜੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ 'ਤੇ ਅਫ਼ਸੋਸ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤਾ। ਅੱਜ, ਉਹ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 

baginotes.blogspot.com 

baginotes@gmail.com